Thay vì bàn về REDD+ (Giảm khí thải từ mất rừng và suy thoái rừng kết hợp Bảo tồn, Quản lý bền vững, Tăng dự trữ các-bon), Thomas Enters, điều phối viên Chương trình Giảm khí thải từ mất rừng và suy thoái rừng của Liên Hợp quốc (UN-REDD) ở châu Á – Thái Bình Dương, đã sáng tạo nên một khái niệm mới mang tên SEED+ mà ông cho là hết sức hữu ích giúp chúng ta hiểu rõ hơn về REDD+. Xin được giới thiệu với quý độc giả khái niệm mới này của Thomas Enters và qua đó là quan điểm của ông về REDD+ trong bài viết dưới đây.
Khi các bạn đọc bài viết này, tôi mặc định rằng bạn là người đã am hiểu về REDD+ và nắm được bản chất của REDD+. Nhưng liệu bạn đã bao giờ nghe nói đến SEDD+ (Stopping Emissions from Deforestation and Forest Degradation, nghĩa là Ngăn chặn Khí thải từ mất rừng và suy thoái rừng)? Nếu chưa thì cũng chẳng có gì lạ bởi quả thực khái niệm này chưa từng tồn tại. Tôi đã tạo ra nó để phân biệt hai khái niệm “ngăn chặn” và “giảm” mất rừng, suy thoái rừng.
;
Mối quan ngại tôi vẫn thường nghe thấy từ các cơ quan chính phủ, khu vực tư nhân, tổ chức phi chính phủ và các tổ chức dựa vào cộng đồng là cơ chế REDD+ khi được thực thi ở một quốc gia sẽ có những tác động hết sức tiêu cực đối với nhiều chủ sở hữu rừng, bao gồm các cộng đồng địa phương và người dân bản địa, các chủ đồn điền khai thác gỗ và/hoặc các ngành công nghiệp chế biến gỗ.
Bên cạnh đó, các cơ quan, tổ chức nói trên còn lo ngại dưới cơ chế này, việc thu hoạch các sản phẩm lâm nghiệp ngoài gỗ sẽ phải dừng lại, hoạt động khai thác gỗ sẽ bị chấm dứt và vấn đề thay đổi mục đích sử dụng đất chỉ còn là dĩ vãng. Ngoài ra, họ cũng không khỏi lo ngại việc phát triển kinh tế và cơ sở hạ tầng ở nhiều nước đang phát triển sẽ bị ngưng trệ nếu các nước công nghiệp gây áp lực buộc họ phải tập trung nỗ lực giảm lượng phát thải trong ngành lâm nghiệp.
Chính những mối quan ngại như trên đã thôi thúc tôi tạo ra SEDD+. Rất có thể chính SEDD+ đã bắt rễ trong trái tim, khối óc của nhiều người mặc dù nó chưa từng được gọi tên.
Rõ ràng, “ngăn chặn” và “giảm” là hai khái niệm khác biệt. Bạn có thể hình dung điều này tương tự như việc bạn giảm béo vậy. Muốn giảm trọng lượng cơ thể, bạn sẽ quyết định ngừng ăn hoàn toàn hay chỉ đơn thuần giảm lượng thức ăn và đồ uống mà mình tiêu thụ? Tôi đoán là bạn sẽ chọn cách thứ hai. Cũng có thể bạn sẽ cân nhắc việc thay đổi lối sống của mình nhưng chắc chẳng mấy ai ngừng ăn để giảm cân nhanh cả.
Tương tự như vậy, trong lâm nghiệp, những thay đổi bắt buộc hoặc cần thiết cũng giống như người ta thay đổi lối sống để giảm béo. Nếu như dưới cơ chế SEDD+, người ta sẽ phải ngừng hoàn toàn mọi hoạt động gây hậu quả tiêu cực tới các kho chứa các-bon thì dưới cơ chế REDD+, các nước đang phát triển và các bên liên quan chỉ dừng ở mức giảm thiểu những tác động họ gây ra đối với hệ sinh thái rừng và nỗ lực củng cố các kho chứa các-bon.
Với những chủ đồn điền khai thác gỗ, REDD+ sẽ giúp giảm nhẹ tác động từ hoạt động khai thác. Chẳng hạn như, các đồn điền cây công nghiệp sẽ được thiết lập trên khu vực đất hiện không có rừng. Và tôi cho là vẫn còn rất nhiều giải pháp giảm thiểu khác thiết thực cho ngành lâm nghiệp mà chúng ta có thể thực hiện được.
Hãy thử dùng SEDD+ để trả lời câu hỏi: người dân nghèo liệu có còn xẻ gỗ làm nhà hay đóng thuyền không? Dưới cơ chế SEDD+, người dân sẽ chuyển sang dùng vật liệu nhựa hoặc bê tông, còn dưới REDD+, họ vẫn sẽ tiếp tục việc mình đã làm suốt nhiều thế kỷ qua, nhưng thay vì phá rừng họ có thể bù lại bằng cách trồng 10 cây rừng khi đốn hạ 1 cây. Trên thực tế, rất nhiều người đã tự nguyện trồng rừng, bảo vệ rừng và một số khác có lẽ cũng sẽ làm vậy nếu họ được hưởng lợi từ việc làm ấy.
Nhìn nhận lại, SEDD+ đích thực là một khái niệm hữu ích trấn an chúng ta trước những quan ngại về REDD+.
